Cleveland Clinic’teki İnovasyon Zirvesi’nde doktorlar, mühendisler, temel bilimciler, iş adamları, psikologlar, bilgisayar uzmanları yaratıcı fikirleri ve yeni teknolojileri harekete geçirererek zor tıbbi sorunlara çözümler aradı. Gelecek yıllarda ses getirmesi beklenen bu yeniliklerin bir
kaçından söz edeceğim...

Her yıl olduğu gibi bu yıl da ABD’nin önde gelen sağlık merkezlerinden Cleveland Clinic’de “İnovasyon Zirvesi” toplandı.

Ülkenin ve dünyanın dört bir yanından gelen uzmanlar 3 gün boyunca konuştular, tartıştılar, sohbet ettiler. Doktorların yanı sıra, mühendisler, temel bilimciler, iş adamları, psikologlar, bilgisayar uzmanlar ve daha bir çok farklı alana yoğunlaşmış insanı bir araya getiren ortak amaç, çözüm bekleyen tıbbi sorunlara yaratıcı fikirleri, yeni teknolojileri harekete geçirerek çözümler üretmekti.

Konferanslarda, panellerde katılımcıları saran heycanı hissetmek hiç de zor değildi. Zaman zaman insana “bu kadarı da hayal” dedirdetecek inanılması güç tasarımlar geleceğe olan güveni artırıcı nitelikteydi.

Zirve sırasında Cleveland Clinic uzmanlarınca seçilen, 2013 yılında ses getirmesi beklenen inovasyonlar açıklandı.Bunların tümü yeni buluşlar olmasa da hepsi hastaların zor sorunlarına yeni uygulamalarla çözüm getirmeyi vaat eden inovasyonlardı. Birçok öneri arasından seçilenlerden bir kaçını bu hafta sizlere aktaracagım.

Sağlıklı kişiye para ödülü

Diyabet, şişmanlık, kalp damar hastalıkları ve kanser, hem kişisel hem de toplumsal sağlığın baş düşmanı olan hastalıklardır. Giderek yaygınlaşan, en zengin ülke ekonomilerinin bile belini büken bu bu dört kronik hastalığın oluşması ve ilerlemesi kişisel yaşam tarzıyla yakından ilgilidir. Toplumda sağlıklı yaşamayı teşvik etmek için ABD meclisi bir yasa çıkardı. Hasta olsun olmasın herkesin yıllık muayenelerden geçmesine, vücut kütle indeksi, diyabet göstergeleri, kan basıncı, kolesterol düzeyi, aşılanma durumu ve sigara içiciliğinin değerlendirilmesine olanak sağlayacak kaynak sağlandı. 3 yıl takip edilen kişilerde iyiye gidiş olursa kişi başına 400 dolara kadar ödül verilmesini öneren yasanın, ABD’nin büyük sağlık sorunlarının çözümüne katkıda bulunabileceği düşünülüyor. Tıbbi bir cihaz veya yeni bir ilaç değil ama önemli bir inovasyon olduğu inkâr edilemez.

Meme için yeni yöntem

Meme kanseri, kadınlarda deri kanserlerinden sonra en sık rastlanan habis urdur. Erken teşhis edilirse hasta şifaya kavuşturulabilir. Bu amaçla kullanılan mamografi erken tanıyı kolaylaştırsa da, bazı durumlarda kesin tanı koymaya yeterli olmaz. Uzmanlar, özellikle meme dokusu yoğun olan kadınlarda çözünülürlüğü daha yüksek bir görüntüleme yöntemine ihtiyaç olduğunu söylüyorlar. Meme tomosentezi denilen yöntem bu ihtiyaca cevap veriyor. Bir tür bilgisayarlı tomografi gibi memenin 3 boyutlu resmi çekilerek kanser daha çok küçükken saptanabiliyor ve teşhis daha güvenli oluyor. Uzmanlar henüz standart mamografinin yerini almamış olan bu yöntemi kullanarak düzenlenecek tedavi protokollerinin hayat kurtardığı kanıtlandıktan sonra yaygın olarak benimseneceğini düşünüyorlar.


Melanoma biyopsisiz teşhis

Deri kanserleri arasında en az rastlananı ama en öldürücü olanı melanomdur. Bu habis ur erken yakalandığında şifa şansı çok yüksekdir. Teşhis gecikirse, hastaların ancak yüzde 15’i kurtarılabilir. Teşhis koymak için biyopsi yapmak, yani küçük bir parça almak ve mikroskop altında incelemek gerekir.

Yeni geliştirilen bir cihazla derideki şüpheli benlerin kolayca taranıp erken teşhisin kolaylaştırılabileceği düşünülüyor. 10 farklı dalga boyundaki özel bir ışık yayan bu cihazla şüpheli bölgenin resmi çekilir.

Çekilen resmi, bilgisayar hafızasında bulunan ve çeşitli melanomların ve görünümü ona benzer ama kanser olmayan deri hastalıklarının resimleriyle karşılaştırır. Bir dakikadan kısa bir süre içinde bilgisayar incelenen benin melanom olma ihtimalinin ne olduğunu bildirir. Bu yolla çok sayıda şüpheli deri lekesinin kısa sürede incelenebileceği için melanomun erken teşhisinin kolaylaşacağı düşünülüyor.

Kişiye özel stent

Aort damarı kalpten çıkıp karnın ortasına kadar giden vücudun ana atar damarıdır. Kalp dahil tüm organlara kan götüren aort damarı balon gibi genişlemesine anevrizma denir. Karın bölgesindeki aort anevrizmaları son yıllarda ameliyat yerine stentle tedavi ediliyor. Ama balonlaşma böbreklere veya bağırsaklara giden damarlara çok yakınsa varolan stentler işe yaramıyor, kişiye özel stent ısmarlamak gerekiyor. Bunun da yapılması bazan aylar alabiliyor. Modüler bir yapıya sahip, başka bir deyişle ayarlanabilir bölümleri olan bu yeni bir stent türünün bu ihtiyaca cevap vereceği düşünülüyor. Yan dalları sayesinde hem terzinin diktiği gibi kişiye özel olan hem de konfeksiyon gibi seri olarak üretilebilen bir stent şu sırada birçok merkezde deneniyor. Modüler stentin, vaad edilen yararları kanıtlanır ve ciddi olumsuz etkileri olmadığı gösterilirse bir çok hastaya yararlı olacakdır.

Akciğer naklinde umut

Akciğerler hastalarının bazılarında sorun o kadar ağırdır ki, rahat nefes alabilmeleri için tek çare akciğer naklidir. Ne yazık ki nakledilecek uygun organ az olduğu için çok az hasta bu tedaviden yararla-nabilmektedir. Akciğerlerin çok hassas olması, kolay hasarlanmaları organ bulmayı daha da güçleştirmektedir.

Nakledilecek olan akciğer alındıktan sonra özel bir alete bağlanıp temizleyici ve onarıcı maddeler içeren bir sıvıyla yıkanır ve oksijenlenmesi sağlanır. Başlangıçda işe yaramaz gibi görünen akciğer, 5 - 6 saatlik bir temizleme ve tamir işlemi sonunda nakil bekleyen hastayı hayata döndürmeye hazırdır. Şu sırada klinik araştırmaları süren bu yeni yöntemin binlerce yeni akciğer bekleyen hastanın yüzünü güldüreceği düşünülüyor.

Başağrısına çare olacak cihaz

Her gün birkaç kere çok şiddetli baş ağrısı çeken hastalar bu dertten kurtulmak için her şeye hazırdırlar. Art arda küme halinde gelen birkaç saat süren baş ağrıları, ya da daha uzun sürebilen migren ağrıları o kadar şiddetli olabilir ki insana gözünü açtırmaz. Bazı hastaların ağrısını dindirecek etkin bir tedavi bulunamaz. Her türlü ilaç denendikten sonra başvurulan çarelerden biri ağrı hissini tasıyan sinirlere müdahale etmektir. Beyne yakın, burnun arkasında yer alan, kısa adı SPG olan sinir düğümü uyuşturulacak olursa şiddetli ağrı kesilir. Lakin, bu bölgeye ulaşmak kolay olmadığı icin her ağrı geldiğinde müdahale etmek mumkün değildir.

Yeni geliştirilen badem büyüklüğünde olan bir cihaz bu soruna çözüm getiriyor. Küçük bir kesiyle azı dişinin hemen üstüne yerleştirilen bu cihaza bağlı olan ince tel SPG sinir düğümüne bağlanıyor. Ağrı geldiğinde hasta uzaktan kumanda aletiyle yerleştirilmiş cihazı çalıştırıp sinire gönderdiği akım ile ağrıyı önlüyor. Şiddetli baş ağrısı nedeniyle canından bıkan binlerce hastaya ümit vaat eden bu yöntem ile yapılan ilk çalışmalar yüz güldürücü sonuçlar verdi. Tıbbi adı nörostimülasyon olan bu yöntem halen karşılaştırmalı araştırmalarda inceleniyor.

SON SÖZ: Yazıyı Einstein’ın bir sözüyle bitirelim: “Mantık sizi A’dan Zye götürür, hayal etmek her yere götürür”.
Prof.Dr.E.Murat Tuzcu'nun Milliyet'teki yazısı